Zanieczyszczenie
powietrza
Zanieczyszczenia z transportu są niebezpieczne dla ludzi. Dowiedz się więcej o ich negatywnym wpływie na zdrowie.
O zanieczyszczeniu powietrza w Polsce
Zanieczyszczenie powietrza to jedno z największych wyzwań, z jakim przychodzi nam się mierzyć. Głównymi źródłami zanieczyszczenia powietrza w Polsce są: spalanie paliw stałych w piecach domowych, emisje z transportu drogowego oraz z instalacji przemysłowych. [źródło 1] [źródło 2]. W ostatnich latach znaczenie transportu rośnie, a emisje z rur wydechowych są problemem miast, gdzie mieszka 23 miliony osób w Polsce [źródło].
Znaczenie emisji z rur wydechowych aut rośnie z kilku powodów:
- Od lat rośnie w Polsce liczba samochodów, które poruszają się po drogach. Jednocześnie w Polsce od lat, dzięki wsparciu i polityce prowadzonej przez UE, spadają emisje z przemysłu.
- Wraz ze wzrostem liczby samochodów rośnie też ich wiek. Ok. 40% pojazdów zarejestrowanych w Polsce ma ponad 16 lat. 90% wszystkich zarejestrowanych pojazdów jest starsza, niż 6 lat. Statystyczny samochód w Polsce ma ok. 14 lat – co roku sprowadzamy do Polski setki tysięcy kolejnych używanych, starych, samochodów. Rośnie więc liczba aut niesprawnych i emitujących duże ilości zanieczyszczeń.
- Problem emisji z transportu jest szczególnie niebezpieczny w miastach, gdzie na małym obszarze spaliny koncentrują się w niebezpiecznych dla zdrowia i życia stężeniach – np. przy ruchliwych ulicach w śródmiejskiej zabudowie.
Najważniejsze informacje o zanieczyszczeniu:
- Aż 97% mieszkanek i mieszkańców Polski oddycha powietrzem uznanym przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za szkodliwe dla zdrowia. Polska obok Słowenii i Bułgarii ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w całej Unii Europejskiej [źródło].
- Zanieczyszczenie powietrza również w Polsce stanowi kluczowy problem zdrowia publicznego. Z opublikowanych przez WHO w 2018 roku danych wynika, że 36 spośród najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej znajduje się w naszym kraju zaś według wyliczeń Europejskiej Agencji Środowiska zanieczyszczenie powietrza uwzględniające pył PM2,5, NO2 i O3 jest w Polsce przyczyną 47,5 tys. przedwczesnych zgonów rocznie [źródło].
- Szczególnie u dzieci skażenie powietrza przyczynia się do występowania i nasilenia wielu chorób w tym astmy, miażdżycy, zaburzeń rytmu pracy serca, atopowego zapalenia skóry oraz alergii [źródło]. Spaliny samochodowe powodują też zaburzenia rozwojowe [źródło].
- Wszyscy ponosimy społeczny koszt złej jakości powietrza. Osoby mieszkające w polskich miastach rocznie “płacą” za skutki złej jakości powietrza nawet 2,5 tys. euro [źródło].
- Jednym z głównych źródeł zanieczyszczenia powietrza w Polsce jest transport drogowy [źródło] [źródło].
Aż 36 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast w Unii Europejskiej znajduję się w Polsce [źródło], a w ciągu roku jakość powietrza w naszym kraju przyczynia się do przedwczesnej śmierci ok. 48 tys. osób [źródło].
Zanieczyszczenia powietrza w mieście są emitowane przez tzw. niskie źródła emisji (np. indywidualne systemy grzewcze w domach), wysokie źródła emisji (np. wysokie kominy fabryczne) i źródła mobilne (pojazdy). [źródło] [źródło]. W skali całego kraju największym problemem jest emisja z domowych pieców. Sytuacja jednak różni się w zależności od regionu czy miasta. Dla przykładu w Warszawie sytuacja wygląda inaczej – od 60 do 80% emisji zanieczyszczeń powietrza jest generowane przez transport [źródło].
Różny jest też sposób rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Te pochodzące z rur wydechowych często koncentrują się w znacznych ilościach na małym obszarze – unoszą się w zatłoczonych ulicach, o ścisłej miejskiej zabudowie tworząc „bąble” zanieczyszczeń o stężeniach wielokrotnie przewyższających poziomy zanieczyszczeń dopuszczalne dla ludzi.
Skutki zanieczyszczenia powietrza są alarmujące. Zły stan jakości powietrza bezpośrednio przyczynia się do powstawania chorób układu oddechowego oraz serca, jest także istotną przyczyną powstawania raka [źródło]. Udowodniono, że dzieci mieszkające na obszarach narażonych na zanieczyszczenia powietrza często cierpią na zapalenie płuc, astmę, miażdżycę, zaburzenia rytmu pracy serca, atopowe zapalenie skóry, liczne alergie. [źródło]. Spaliny samochodowe powodują też zaburzenia rozwojowe [źródło].
Zanieczyszczeń często nie widać i nie czuć. Są jednak bardzo niebezpieczne – przykładowo mikrocząsteczki PM2,5 docierają do najdalszych zakamarków ciała, także do mózgu, powodując uszkodzenia opóźniające rozwój u dzieci i zwiększające ryzyko udarów u dorosłych [źródło] [źródło] [źródło].
Czym właściwie jest zanieczyszczone powietrze?
Substancje zanieczyszczające powietrze mają różne stany skupienia – są to ciała stałe, ciecze lub gazy, które mogą swobodnie przemieszczać się z masami powietrza. Okres ich przebywania w atmosferze jest inny dla każdej substancji i może trwać od kilku dni do wielu, wielu lat [źródło].
Często w rozmowach o zanieczyszczeniu powietrza możemy usłyszeć o smogu. Popularnie pojęciem „smog” określa się zły stan jakości powietrza. O smogu myślimy najczęściej jako o widocznym zanieczyszczeniu w postaci zmniejszonej przejrzystości powietrza (mgły). Jednak nie zawsze tak jest. Bardzo często warunki meteorologiczne uniemożliwiają tworzenie się widocznej złowrogiej „zawiesiny”. Jednak to, że w danym dniu smogu nie widzimy, wcale nie oznacza, że stan powietrza jest dobry. Zanieczyszczenia z transportu składają się z cząsteczek tak małych, że są niewidoczne dla ludzkiego oka.
Jaki wpływ na jakość powietrza ma transport?
Do grupy zanieczyszczeń pochodzących z transportu możemy zaliczyć wiele substancji. Pośród nich znajdują się te szczególnie niebezpieczne dla zdrowia – m.in. tlenki azotu, pyły zawieszone, ołów, węglowodory wielopierścieniowe (benzopireny) tlenek węgla (czad) czy tlenki siarki. [źródło] [źródło] [źródło]. Zanieczyszczenia z transportu można podzielić na trzy grupy:
1. emisje związane z procesem spalania paliw (gazy wydechowe);
2. emisje związane ze ścieraniem się okładzin w hamulcach oraz opon i nawierzchni jezdni;
3. unoszenie cząstek stałych z powierzchni gruntu/jezdni na skutek ruchu pojazdów (tzw. emisja wtórna).
Samochody z silnikiem diesla to grupa, która szczególnie mocno zanieczyszcza powietrze. Więcej możesz przeczytać w specjalnym raporcie na ten temat: Diesel – rosnący problem.
4 najgroźniejsze dla zdrowia substancje, których źródłem są pojazdy:
Tlenki azotu (NOx) – ich głównym źródłem są rury wydechowe (szczególnie pojazdów z silnikiem diesla). Są wyjątkowo groźnie dla zdrowia – powodują podrażnienia dróg oddechowych, ich wdychanie może doprowadzić do ataków duszności, wykazują też negatywny wpływ na układ odpornościowy. Długotrwałe narażenie na ich oddziaływanie wpływa na powstawanie schorzeń takich jak: astma oskrzelowa, choroby układu sercowo-naczyniowego czy nowotwory. Przed tlenkami wyjątkowo trudno się chronić. Na nic przyda nam się maska smogowa – jedynym skutecznym środkiem jest zmniejszenie ekspozycji.
Pyły zawieszone, czyli PM10 i PM2.5 –
Zanieczyszczenia spowodowane spalaniem paliw stałych bądź będące efektem pracy silników spalinowych, unoszą się w powietrzu, trafiają z każdym oddechem do naszych płuc. Nazwy PM10 i PM2,5 biorą się od rozmiaru tych cząsteczek, mają odpowiednio 10 i 2,5 mikrometra średnicy. Skład pyłów jest silnie powiązany ze źródłem emisji i może się znacznie różnić [źródło].
PM10 to mieszanina złożona głównie z rakotwórczych cząstek takich związków jak benzopireny, dioksyny i fenole. Cząsteczki są tak małe, że nie można ich zauważyć gołym okiem, odpowiadają za napady kaszlu i problemy z oddychaniem. Nawet krótkotrwałe silne stężenie może wywołać zawał serca lub udar mózgu [źródło]. Jego wdychanie powoduje przedostawanie się do organizmu rakotwórczych substancji, z których jest złożony. Pyły są podnoszone przez poruszające się pojazdy, co sprawia, że największe ich stężenia można spotkać przy ruchliwych ulicach. PM10 zatrzymuje się w oskrzelach [źródło].
PM2,5 jest znacznie drobniejszy od PM10, przez co może przenikać, za pośrednictwem układu oddechowego, aż do krwioobiegu. Jest szczególnie niebezpieczny dla osób z chorobami dróg oddechowych – osłabia i podrażnia płuca, powoduje też zaburzenia rytmu serca, jest odpowiedzialny za miażdżycę i zapalenie naczyń krwionośnych, przenika do wielu organów ludzkiego ciała. Badania pokazują, że jego zbyt duże stężenie podnosi ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera lub demencji. U dzieci powoduje zaburzenia rozwojowe, m.in związane z deficytem koncentracji, obniża iloraz inteligencji. Szczególnie narażone na jego wpływ są osoby uprawiające sport, dzieci oraz seniorki i seniorzy [źródło] [źródło] [źródło].
Mikrocząstki PM lub nanocząstki
To cząstki stałe jeszcze mniejsze od PM2,5, mniejsze od nich są tylko atomy. Nikt nie monitoruje ich poziomu, chociaż badania pokazują, że są także bardzo groźne dla zdrowia, ich ślady znaleziono m.in. w sercu dorosłych ludzi [źródło] czy mózgu małych dzieci narażonych na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem [źródło]. Obecnie mikrocząstki PM nie są poddane normom emisji spalin. Badania wskazują, że pojazdy napędzane gazem ziemnym (CNG) emitują ich znaczne ilości [źródło].
Ile to kosztuje?
Każdego roku ponosimy społeczny koszt wywołany przez zanieczyszczone powietrze. Ile kosztuje to w poszczególnych miastach?
W Warszawie to koszt ok 11 200 PLN na osobę
W Krakowie to 9 000 PLN na osobę
W Aglomeracji Śląskiej to 8 700 PLN euro na osobę
Policzono to w raporcie EPHA.
Masz wpływ na sytuację – z zanieczyszczeniem powietrza można skutecznie walczyć!
To od nas zależy, czy będziemy podejmowali ryzyko. Polska może mieć lepsze powietrze – potrzebujemy do tego stref czystego transportu.
Tylko kompleksowe działania pozwolą na poprawę sytuacji w miastach. Trzeba postawić na równoczesne ograniczanie emisji z dwóch największych źródeł zanieczyszczeń: z transportu oraz z pieców. W naszym kraju bardzo brakuje zorganizowanych działań na rzecz zmniejszenia emisji z transportu drogowego. Dlatego trzeba rozmawiać o zmianach, które poprawią sytuację. Strefy czystego transportu to jedno z najlepszych rozwiązań.
Aktualności
Pobierz
Zależy nam, aby kampania dotarła do jak największej liczby warszawianek i warszawiaków. W tej sekcji znajdziesz materiały, które możesz wykorzystać w swoim artykule, vlogu lub podczas spotkania Twojej społeczności czy organizacji.
